Među brojnim spomenicima materijalne kulturne baštine grada Apatina, posebno se izdvaja barokna statua Crne Bogorodice ili Crne Madone, izrađene od drveta. Donesena je u jednom od talasa terezijanske kolonizacije sredinom 18. veka. Tvrdi se da je ova statua transportovana Dunavom, tada najznačajnijom i najfrekventnijom saobraćajnicom, na jednom od drvenih splavova („ulmske kutije“), od strane izvesne Magdalene Gerber.
Crna Bogorodica je prvobitno bila situirana na oltarnom kamenu u staroj apatinskoj crkvi Uznesenja Bogorodice (podignuta 1748. godine, a razgrađena pre katastrofalne poplave, krajem 18. veka), da bi nakon izgradnje novog sakralnog objekta (1798.), bila prenesena u njegovu unutrašnjost, i konačno, početkom 19. veka premeštena na desni bočni oltar, gde se i danas nalazi. Bogorodica je predstavljena u stojećem, kontraposto stavu, sa malim Hristom u levoj i pozlaćenim skiptrom u desnoj ruci. I Bogorodica (u dugoj odeći obojenoj srebrnom i pojasom naglašenim zlatnom bojom) i goli Hrist (blagosilja desnom rukom) na glavi imaju metalne, pozlaćene krune. Neuobičajena crna boja tela je posledica njihovog modelovanja od egzotičnog drveta, ebanovine. Iako im je telo crno, njihova lica nemaju negroidne karakteristike, već su im facijalni detalji izrađeni u skadu sa anatomijom lica predstavnika bele rase.
Kao i druge Crne Madone (npr. Bogorodica od Kanfelarije na Tenerifima-Španija, Bogorodica iz Marije Bistrice-Hrvatska, itd.) i apatinska je prvobitno (u 18. veku) bila obučena u bogatu odeću, sa zvezdom u visini grudi, urađenom tehnikom veza, dok je mali Hrist u levoj ruci imao goluba srebne boje, koji je simbolizovao Svetog Duha.
Crnu boju Bogorodice neki eksperti (naročito egzegeti koji su bili stručnjaci za tumačenje Svetog pisma) pokušavaju da povežu sa stihom „Crna sam, ali lepa“ (Niger sum sed formosa), iz biblijske Pesme nad pesmama, dok drugi smatraju da njena tamnoputost simbolizuje težak život običnog naroda (tamna boja je navodno bila posledica tela umazanog prašinom i prljavštinom).
Pored apatinske, evidentirane su i druge Crne Madone širom Evrope (Francuska, Italija, Nemačka, Belgija, itd.), Azije (Filipini), Severne i Južne Amerike-(USA, Brazil, Čile, Kosta Rika, itd.), u stojećem ili sedećem položaju (na Prestolu mudrosti), izrađene od drveta ili kamena. Postoje njihove predstave i na ikonama, ali je umesto cele figure, naslikano samo poprsje.
Najdublju zahvalnost prema Bogorodici za izlečenje, bolesnici ili članovi njihovih porodica, izražavali su putem votivnih, tj. zavetnih pločica, koje su kao žrtveni dar obećane pre, a darovane nakon ispunjene želje (kult je bio vezan za mnogobrojne slučajeve čudotvornih i medicinski neobjašnjivih izlečenja koja su pripisivana apatinskoj Crnoj Madoni). Metalne pločice votivnog karaktera, bile su integralni segment kulta koji je pratio Crnu Bogorodicu, od samog trenutka njenog pojavljivanja i postavljanja na najznačajnije i najsvetije tačke u enterijeru ovdašnjih crkvenih objekata. Naime, sa obe strane oltara u kojem je bila situirana njena statua, postavljena je po jedna tabla, na čiju je površinu kačen veliki broj pločica, različitih formi, a često i u obliku anatomskih detalja koji su bili bolesni. (noga, ruka, oko, šaka, itd.). Ovi zavetni darovi su najčešće bili izrađivani od srebra i predstavljali su produkte zlatarskih majstora. Na njihovoj površini bili su izgravirani prigodni tekstovi u kojima se manifestovala najiskrenija zahvalnost za izlečenje, sa podacima o vrsti bolesti, i imenom osobe koja ih daruje.
Kult Crne Bogorodice je bio najintenzivniji tokom 18. i početkom 19. veka, da bi se u kasnijem periodu definitivno prestalo sa njegovim praktikovanjem.
Autor-Tomislav Šimunović
Izvor: Radio Dunav
