Darovan od Boga jakom verom, Sveti Nikola je za života učinio mnoga čuda i već tada postao omiljen u narodu. Srpska pravoslavna crkva i njeni vernici slave danas Svetog Nikolu – zaštitnika putnika, moreplovaca, siromaha, dece..
Procenjuje se da polovina pravoslavaca u Srbiji slavi Svetog Nikolu, dok druga polovina, kako se kaže, ide u goste.
Sveti Nikola u hrišćanstvu još poznat i kao Nikola Mirlikijski, Nikola Čudotvorac, svetac je u tradicionalnim crkvama, arhiepiskop Mire Likijske. U hrišćanstvu se poštuje kao čudotvorac, u istočnom hrišćanstvu još i kao zaštitnik putnika, zatvorenika i siromašnih, a u zapadnom hrišćanstvu još i kao zaštitnik gotovo svih slojeva društva, ali naročito dece.
Često se prikazuje sa mitrom na glavi, simbolom njegovog episkopstva. Sveti Nikola je dao osnovu za stavaranje lika Santa Kloza. Na osnovu njegovih žitija, u kojima se govori o poklonu Svetog Nikole za tri kćerke siromašnog čoveka, proizašao je običaj darivanja za Božić. U porti crkve Sv. Nikole u gradu Miri, gde je su bile nekad njegove mošti, nalazi se statua sveca u liku Deda Mraza (Božić Bate), a uz nju prikladna vreća poklona sa dečijim likovima.
U drevnim žitijama Nikola Mirlikijsko obično se meša sa Nikolom Patarskim zbog sličnih detalja u životima svetaca: oba su rodom iz Likije, bili su arhiepiskopi i poštovani su kao svetitelji i čudotvroci. Ove sličnosti su dovele do pogrešnog zaključka koji je postojao mnogo vekova, a to da je u istoriji crkve postojao samo jedan Sveti Nikola Čudotvorac.
U Srpskoj pravoslavnoj crkvi Sveti Nikola se praznuje 22. (9) maja (prenos moštiju),19. (6) decembra (dan smrti). Četvrtak je prema sedmičnom krugu bogosluženja u Prvoslavnoj crkvi posvećen Svetom Nikoli, kao i Svetim apostolima.
Prema žitijama, Sveti Nikola se rodio u grčkoj koloniji Patari u 3. veku (280. godine) u maloazijskoj rimskoj provinciji Likiji, u vremenu kada je oblast prema kulturi bila helenistička. Nikola je bio veoma religiozan od ranog detinjstva i svoj život je potpuno posvetio hrišćanstvu. Veruje se da je rođen u bogatoj hrišćanskoj porodici i da je stekao osnovno obrazovanje. Zbog činjenice da se njegove žitije mešale sa žitijama Nikole Patarskog, nekoliko vekova je vladalo pogrešno mišljenje da su roditelji Nikola Mirlikijskog bili Teofan (Epifan) i Nona.
Foto: Profimedia/ilustracija
Od detinjstva Nikola je izučavao Sveto pismo; tokom dana nije napuštao hram, a noću se molio i čitao knjige. Njegov stric, episkop Nikola Patarski, proizveo ga je u čin čteca, a zatim u čin sveštenika, čineći ga za svojim pomoćnikom povjerio mu je predavanje učenja hrišćanske crkve narodu. Prema drugoj verziji, zahvaljujući čudu, odlukom sabora likijskih episkopa laik Nikola je odmah postao episkop Mire. U 4. veku je imenovanje na takav način bilo moguće.
Kada su njegovi roditelji umrli, Sveti Nikola je bogastvo koje je nasledio podelio siromašnima.
Početak sveštenike službe Svetog Nikole pripisuje se vremenu vladavine rimskih careva Dioklecijana (284-305) i Maksimilijana (286-305).
Dioklecijan je 303. godine izdao naredbu kojom se legalizuje sistematski progon hrišćana širom carstva. Nakon što su oba cara abdicirala 1. maja 305. godine, došlo je do promene u politici njihovih naslednika prema hrišćanima. Nikola je bio zatvoren za vreme Dioklecijanovih progona, a oslobođen za vreme Konstantina Velikog. U zapadnom delu carstva Konstancije I Hlor (305-306) okončao je progon hrišćana odmah nakon stupanja na prijesto. U istočnom delu Galerije (305-311) nastavio je sa progonom do 311. godine, kada je izdao edikt o verskoj toleranciji, na samrtnoj postelji. Progon od 303. do 311. godine smatra se najdužim u istoriji carstva.
Nakon smrti Galerija, njegov savladar Licinije (307-324) uglavnom je tolerisao hrišćane. Hrišćanske zajednice su počele da se razvijaju. U mladosti je putovao u Palestinu i Egipat, a po povratku u Likiju, postao je episkop Mire. Ovaj period uključuje episkopstvo Svetog Nikole u Miri. Borio se protiv paganizma, a samom Svetom Nikoli se pripisuje razaranje hrama Artemidi u Miri.
Po predanju na jednom turskom ostrvu Gemiler Adasi nadomak grada Fethiye, nalazio se vizantijski grad u kojem je Sv. Nikola služio kao episkop. Postoje i ostaci Episkopske palate, do koje je od mora vodio zasveden hodnik, dug nekoliko stotina metara. Tu su sada i ostaci crkve Sv. Nikole, sa grobnicama u kripti pod crkvom. Episkop Nikola je dugo poživeo i kao malo koji svetac umro prirodnom smrću u starosti. Svetitelj je po upokojenju navodno tu prvo sahranjen 340. godine. Njegove mošti su kasnije, tek u 7. veku sklonjene u grad Miru, pred opasnošću – arapskom invazijom. U Miri postoji druga crkva Sv. Nikole podignuta u 4. veku, koja je stradala u zemljotresu 529. godine. Opravljena je zahvljujući pomoći cara Justinijana. Hramovni pod je niži nekoliko metara od nivoa ulice. Crkva ima lep mermerni pod i grobove u nišama. Ranohrišćanski sarkofag u južnom krilu, smešten između dva stuba, koji ima oštećen poklopac, važi za grob Sv. Nikole. U 11. veku prenete su njegove mošti odatle u italijansku luku Bari.
Sveti Nikola je poznat kao zaštitnik oklevetanih, često ih oslobađajući sudbine nevino osuđenih, zaštitnik moreplovaca i drugih putnika. On je takođe zaštitnik Svete Rusije i Grčke, milosrdnih bratstava i gildi, dece, mornara i neudatih devojaka, trgovaca i zalagaoničara i evropskih gradova poput Friburga (u Švajcarskoj) i Moskve. Jednu od prvih njemu posvećenih crkava, sagradio je u 6. veku Justinijan u Carigrad.
OBIČAJ
Na njegov dan se sprema žito, mada ima i onih koji veruju da je svetac živ, pa to ne čine. U južnoj Srbiji na ovaj dan prave šareni kolač s pticama, koji pop obavezno preliva venom. Mese se ponekad i dva, od kojih jedan pripada svešteniku, a drugi ostaje u kući, takozvani presveti.
Na Nikoljdan, predveče, ovaj kolač se deli deci, koja treba da ga pojedu sedeći na drvetu.
Foto: Profimedia
Postoji i verovanje da danas ne treba nikoga podsećati na dug, niti mu dodatno otežavati položaj zbog toga što je dužnik.
Na današnji dan treba odnositi poklone onima koji slave Svetog Nikolu. Međutim, i svečari i cvećari koji slave ne smeju po običaju svoje goste pustiti praznih ruku, već im obavezno moraju dati darove pre nego što pođu kući.
Takođe, prema verovanjima nikako ne valja prati veš, čistiti kuću i raditi bilo kakve kućne poslove.
U nekim krajevima održao se i običaj darivanja dece na današnji praznik jer je Sveti Nikola i njihov zaštitnik.
VRATIO VID STEFANU DEČANSKOM
Hrišćani veruju da svojim čudesnim moćima Sveti Nikola pomaže svakom ko mu se obrati za pomoć u bolesti, nemoći i duševnoj patnji. Uz pomoć njegove molitve slepima se vraća vid, hromi prohodaju, a gluvima se vraća čulo sluha. Prema predanju, smatra da je sveti Nikola povratio vid Stefanu Dečanskom, pa je ovaj srpski kralj hram u kome su pohranjene mošti Svetog Nikole okitio srebrom i slao bogate priloge za njegovo opremanje.
Sveti Nikola je hramovna i manastirska slava SPC. Posvećeno mu je više od 600 crkava.
Preuzeto: srbijadanas.com
