Katarina II Aleksejevna (2. maj 1729. godine – 17. novembar 1796. godine) – poznatija kao Katarina Velika, bila je ruska carica, čiji period vladavine je obeležio istinski preporod carske Rusije. Njeno pravo ime bilo je Sofija Avgusta Frederika fon Anhalt – Cerbst i rođena je kao nemačka princeza, ali udajom za Petra III i činom prelaska u pravoslavlje dobija ime Katarina. Govorila je tri jezika: nemački, francuski i ruski.
Na ruski carski presto dolazi odmah nakon atentata na njenog supruga Petra III 1762. godine. Njegova vladavina bila je izuzetno kratkotrajna. Vladao je nešto manje od šest meseci. U to vreme postojala je velika sumnja da je Katarina Velika bila umešana u ubistvo svoga supruga, međutim te sumnje nikad nisu bile dokazane.
Na planu spoljne politike, Katarina Velika bila je izuzetno uspešna. Proširila je teritoriju carske Rusije bezmalo za 518.000 km². Rusija je anektirala teritoriju Krima 1783. godine, pošto je Krim postao samostalan nakon Prvog rusko-turskog rata, koji je trajao od 1768. godine do 1774. godine. U tom periodu, veliki deo Poljske dobija Rusija, kroz deobu, u kojoj su sem Rusije, učestvovale Austrija i Pruska. Teritorija današnje Litvanije i Belorusije su isto tada potpale pod vlast carske Rusije. Svi ti uspesi Katarine Velike doveli su do toga da ruska imperija postaje jedna od vodećih svetskih sila.
Unutrašnju politiku Katarina Velika vodila je izuzetno uspešno. Period njene vladavine na polju unutrašnje politike odlikuju brojne političke reforme. Najznačajnije reforme učinjene su na polju obrazovanja, reorganizovana je ruska provincijalna administracija, gospodske titule učinila je naslednim. 1765. godine podstakla je osnivanje Slobodnog ekonomskog društva, čijim osnivanjem se ohrabrila modernizacija poljoprivrede, industrije. U tom periodu dolazi i do razvoja nerazvijenih područja carske Rusije zahvaljujući stranim investicijama. Sem toga osnovala je prvi medicinski fakultet, uvela je obaveznu vakcinaciju stanovništva i naredila da se u svakom gradu sagrade škole, pošto je uvidela da je veliki broj stanovništva bio neobrazovan. Takođe, osnovala je Rusku akademiju kao državni organ 1783. godine za ruski jezik i književnost i ona je postojala sve do četrdesetih godina 19. veka kada postaje deo Ruske akademije nauka. 1785. godine izdaje dokument Povelja plemstva, kojim plemstvu obezbeđuje određene privilegije. U suštini, plemstvo postaje faktički odvojeni stalež ruskog društva.
Ruska umetnost u periodu vladavine Katarine Velike, poput svih društvenih sfera, doživljava istinski procvat. Sagrađen je muzej Ermitraž, pozorišta dobijaju na značaju, posebno opere i balet. Samim tim Sankt Peterburg postaje jedan od najznačajnijih kulturnih prestonica sveta.
Čuveni francuski filozof Deni Didro je sa pravom prozvao Katarinu „velika“. Carica Katarina Velika će ostati upamćena kao veliki borac i zaštitnik obrazovanja, umetnosti i književnosti.
Pored sina Pavla, koji je nasledio caricu Katarinu Veliku nakon njene smrti, carica Katarina imala je još troje dece: sina Alekseja i kćeri Anu i Jelisavetu.
Katarina Velika preminula je 17. novembra 1796. godine.u Sankt Peterburgu.
