Božanstva u starom Egiptu su predstavljana kao natrpirodna bića u različitim oblicima, a svaki od njih je imao svoju ulogu u zemaljskom i podzemnom svetu.
Egipatska mitologija se uglavnom zasniva na verovanju u svete životinje. Većina drevnih egipatskih božanstava je prikazivana sa telima ljudi i glavama životinja. Ova božanstva su se pojavljivala u gotovo svim aspektima ove drevne civilizacije, a više od 1.500 njih je poznato po imenu.
Istraživači navode da se u mnogim egipatskim tekstovima spominju imena božanstava bez navođenja njihovog karaktera ili uloge, kao i da drugi tekstovi opisuju određena božanstva bez navođenja njihovog imena, tako da je teško sastaviti njihovu konačnu listu.
Ovo su neka od njih za koje su naučnici uspeli da potvrde ime i uloge koje su im pripisivane:
AMON – prvobitno je bio bog grada Tebe i poštovao se kao bog plodnosti. Za vreme 18. dinastije Amon je postao vrhovni bog celog Egipta i kao Amon-Ra počeo da se poistovećuje sa bogom sunca Ra, ali je paralelno zadržao i zasebni kult.
RA – bog Sunca, čiji je kulturni centar bio Heliopolis. On umire svakog dana i ponovo se rađa svakog jutra, putuje kroz podzemni svet (Duat) svake noći i tad se bori sa svojim zakletim neprijateljem. Predstavljan je sa sunčevim diskom na glavi, i sa kobrom koja se nalazi sa njegove prednje strane. Ima glavu sokola ili ovna, a u nekim slučajevima se predstavlja i kao skarabej.
APEP – prestavljan u obliku zastrašujuće zmije koja simbolizuje haos i uništenje. On je zakleti neprijatelj boga Ra, kog napada svakog dana. Ponekad deluje kao da je uspeo celog da ga proguta kao npr. tokom potpunog pomračenja sunca.
NUN – personifikacija vodenog ambisa koji je postojao na početku vremena i iz koga je rođen bog sunca Amon-Ra.
NUT – boginja neba. Bliznakinja i žena Geba, a njena deca su: Oziris, Set, Izida, Neftis a po nekim verzijama i Horus.
GEB – bog zemlje. Muž i brat Nut koji je često nazivan i “ocem bogova”, pre stvaranja sveta njih dvoje su bili čvrsto zagrljeni. To se nije svidelo bogu Ra, koji je naložio Šuu da ih razdvoji, kada je to učinjeno stvoreni su prostor i svetlo.
ŠU – bog vazduha i vetra. Sin Amona-Ra i brat blizanac boginje Tefnut se smatrao jednim od najsnažnijih bogova. Prema egipatskoj mitologiji verovalo se da on donosi povetarac ljudima.
TEFNUT – boginja vode, vlage i kiše. Amonova kćerka i sestra od Šua sa kojim se kao dete izgubila u vodama Nuna. Njihov otac je poslao svoje oko koje ih je našlo i od sreće zaplakalo, a prema jednoj verziji drevnih Egipćana iz tih suza su nastali ljudi.
OZIRIS – prvobitno bog vegetacije i poljoprivrede, a kasnije bog podzemnog sveta. On je sin Geba i Nut kao i muž i brat Izide koja je uz pomoć Neftis pronašla njegove razbacane delove tela i udahnula mu život, kada ga je Set rasrgao na komade. Ozirisovo lice prikazuje se u zelenoj boji, a u ruci drži faraonski štap. Svi su faraoni identifikovani s njim nakon smrti a novi kralj je poređen sa Horusom.
SET – bog pustinja, oluje i haosa. Predstavljan sa glavom životinje slične vuku ili šakalu, čija je žena bila Neftis. Uvek je bio ljubomoran na brata Ozirisa, pa ga je jednom prilikom ubio. U predinastičko doba postaje zaštitnik Gornjeg Egipta.
IZIDA – boginja plodnosti, ljubavi i medicine, ujedno smatrana i vrhovnim božanstom starog Egipta. Pojavljuje se u mnogim egipatskim pričama kao moćna čarobnica, a Egipćani su je najčešće predstavljali s hijeroglifskim znakom na glavi. Ona je Ozirisova sestra i žena, ali i Horusova majka. Bila je toliko cenjena da se nje kult proširio i na Grčku i Rim.
HORUS – bog neba i kraljevske vlasti, a same faraone su poredili sa bogom Horusom. Smatra se jednim od najstarijih božantava, sin Izide i Ozirisa. Stari Egipćani su ga prikazivali sa glavom sokola. A prema mitologiji morao je da osveti ubistvo oca, pa se borio sa Setom i pobedio ga.
NEFTIS – zaštitnica mrtvih, zadužena za pogrebne rituale. Setova žena čije ime znači “gospodarica kuće ili dvorca”. Predstavlja rub pustinje, područje koje bi uprkos svojoj jalovosti nakon poplava oživelo. Iz veze sa Ozirisom ima sina Anubisa, a prikazivana je često u paru sa svojom sestrom Izidom jer se smatralo da su njih dve zaštitnice mumija.
PTAH – bog plodnosti, umetnosti, zanatstva i Memfisa, stare prestonice. Neki ga smatraju i stvoriteljem sveta, kao i glavnim zemaljskim božanstvom. Njegova žena je Sekmet a sin Nefertem koji je prikazivan kao lotos.
TOTH – bog pisara, znanja i vremena, a ponekad čak i meseca. Prikazuje se sa glavom ptice ibis ili u obličju babuna. On je duše Egipćana merio zajedno sa Anubisom i određivao ko ide u raj a ko kod Neman. Jedan od mitova govori da je on izumeo kalendar od 365 dana.
ANUBIS – bog mumificiranja i pogrebnih obreda i živi u podzemnom svet. Sin je Neftis i Ozirisa, kog je odgajila tetka Izida. Za vreme Srednjeg kraljevstva zamenio je Ozirisa, a kod Grka je identifikovan sa Hermesom. Njegovo telo je prikazivano sa glavom šakala a telo mu je bilo crno i na taj način simbolizovalo promenu boje tela nakon balzamovanja.
MAAT – smatrana boginjom pravde, istine i kosmičkog reda. Njoj je najveća dužnost da održava ravnotežu i harmoniju jer bi se u suprotnom sve raspalo, a simboliše je pero istine. Ukoliko ne bi bilo Maat sve bi se raspalo, čaki kad se meri čovekova duča kao kontrateg na suprotnoj strani stoji Maat.
NEKBET – boginja u obličju kraguja, koja je prikazivana sa raširenim krilima i kandžama. Smatrana je zaštitnicom Gornjeg Egipta i njegovih faraona, a na nekim predstavama ih je dojila.
HATOR – boginja ljubavi i radosti, pesme i igre, a takođe i kći boga Ra. Često je predstavljana u obliku krave, koja se poistovećuje sa okom boga Ra. Takođe je smatrana zaštitnicom Sinaja, bakra i tirkiza. U Memfisu je poštovana kao boginja zagrobnog života, koja snadbeva pokojnike hranom.
KNUM – bog grnčar i onaj koji oblikuje. Prikazivan je kao čovek sa ovnovskim rogovima a poštovan je na Elefantini. Smatra se jednim od najstarijih božanstava, a dovođen je u vezu sa Nilom, takođe prema nekim verzijama veruje se da je oblikovao čoveka i da je u tom trenutku stvoren i njegov Ka.
BASTET – solarno božanstvo i boginja rata. Smatra se da je prvobitno imala oblik lavice kada je smatrana i zaštitnicom Donjeg Egipta, ali su kasnije počeli da je prikazuju sa likom mačke. Štitila je ljude od bolesti, a Grci su je poistovećivali sa Artemidom.
HAPI – je bog Nila i plodnosti, veoma cenjen i poštovan u starom Egiptu. Za seljake je bio važniji od Ra, jer je donosio plodne poplave. Prikazivan je kao čovek bojen u zeleno i plavo sa ženskim grudima što treba da istakne njegovu ulogu i povezanost sa hranom.
SEKMET – ćerka boga Ra je smatrana solarnom boginjom rata, vatre i kuge u obliku lavice. Ona je bila zaštitnicom faraona koja ih vodi u ratu ali i posle smrti. Prema mitologiji imala je vatrneni dah koji se poredio sa pustinjskim vetrovima, takođe je mogla da upravlja pošastima.
SOBEK – bog u obličju krokodila, koji je veoma poštovan u deleti Nila. Prisustvo krokodila je prema verovanju starih Egipćana smatrano dobrim znakom plodnosti, stoga su smatrane i svetim životinjama.
NEIT – boginja rata i doma, koja je poistovećivana sa vodama Nuna. Ona bdi nad mrtvim Ozirusom, a takođe se smatra i suđajom, kao i zaštitnicom muškaraca. U najranijem preodu predstavljana je samo kao dve ukrštene strele na štapu, da bi tokom ranodinastičkog perioda bila prikazana u ljudskom obliku. Kasnije je prikazivana i zoomorfno kao krava ili zmija, čije se mudro mišljenje tražilo u kriznim situacijama.
BES – bog patuljastog pasta, sa lavljom grivom i osmehom na licu čija je uloga bila da štiti trudnice, porodilje i novorođenčadi, kao i smeha, pesme i igre. Veruje se da ovo prastaro božanstvo potiče iz Libije.
TAVARET – boginja koja se često prikazuje sa Besom kao nilski konj.
SERKET – boginja škorpiona.
ATUM – bog zalazećeg sunca i prabog hermafrodit od kog nastaje svet. On je onaj koji i postoji i ne postoji, drugim rečima on je nevidljiv, a središte njegovog kulta se nalazilo u Heliopolisu. On se od najranijih perioda pojavljuje u tekstovima kao otac faraona.
Preuzeto: nationalgeographic.rs
Foto: Shutterstock
