Jakov Ignjatović, otac našeg socijalnog realizma, bio je među Srbima, posebno u Austrougarskoj, izuzetno čitan i popularan tokom druge polovine devetnaestog veka. Mada je njegov roman „Večiti mladoženja“ danas klasik naše književnosti, i mada je deo obavezne lektire u srednjim školama, i na pisca i na taj roman, kao i na ostale njegove romane, pao je veo zaborava.
Jakov Ignjatović je na svet došao u Sentandreji 8. decembra 1822. godine, na teritoriji ondašnjeg Austrijskog carstva, koje će se četiri i po decenije kasnije transformisati u Austrougarsku monarhiju. Nakon osnovne škole, gimnaziju je pohađao u Vacu, Ostrogonu i Pešti, gde je takođe kasnije slušao prava, ali je posle sukoba sa profesorima otišao u husare kao dobrovoljac, pa je diplomirao u Kečkemetu noseći uniformu; nakon vojnikovanja posvetio se advokaturi.
Njegov život ulazi u petu brzinu 1848. godine s izbijanjem Mađarske revolucije, koja je bila deo šireg revolucionarnog talasa koji je zahvatio ogroman deo Evrope. Za razliku od većina Srba i Hrvata, koji su podržali Habzburge nadajući se sticanju privilegija, Ignjatović je stao na stranu Mađara pa je posle propasti njihove stvari morao da beži preko Save i Dunava na jug, u Beograd, u kojem je do 1850. radio kao novinar. Gde je bio i šta je radio u naredne tri godine nepoznanica je; postoji priča da je u Alžiru služio kao oficir francuske Legije stranaca, koja je tada kao oružana formacija tek dve decenije stara, još uvek bila u povoju.
Po povratku postaje aktivni član srpske zajednice u Vojvodini. Sredinom pedesetih tri godine radi kao urednik Letopisa Matice srpske, kao narodni sekretar u Sremskim Karlovcima, 1861. kao veliki beležnik Novog Sada (posle izbora Svetozara Miletića za gradonačelnika), potom u periodu 1863—1879. kao advokat i službenik patrijaršijskog imanja Mitropolije gornjokarlovačke u Dalju u Baranji, rodnom mestu Milutina Milankovića koji je na svet došao upravo tokom poslednje godine boravka Ignjatovića u tom mestu, čijoj je Srpskoj čitaonici zaveštao svoju privatnu biblioteku. Potom prelazi u Temišvar gde uređuje „Temišvarski glasnik“; ali već naredne godine dolazi u Novi Sad i sa sa Đorđem Rajkovićem počinje da uređuje „Nedeljni list“.
Kao dosledni ugarofil i kao neko ko je smatrao da Srbi treba da se vežu uz Mađare pre nego uz Austrijance, priključio se Srpskoj narodnoj slobodoumnoj stranci Svetozara Miletića, koja je sklopila sporazum sa Mađarima, i dva puta bio biran za poslanika, ali nakon što su Srbi raskinuli taj savez i opet zaigrali na bečku kartu, ostao je veran sebi i postao izopšten: optuživan da je mađaron i izdajnik, ismevan čak i od strane Jovana Jovanovića Zmaja, živeo je van sopstvene zajednice i tako preminuo 5. jula 1889; sahranjen je na novosadskom Uspenskom groblju. Interesantno, 23. januara prethodne godine bio je izabran za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije i po svemu sudeći ostao član Matice srpske.
Zbog svog književnog i nacionalnog rada bio je nosilac Ordena svetog Save; da postane pisac presudan je bio uticaj Sime Milutinovića Sarajlije, u čiju je čast 1838. napisao „Pesmu Milutinoviću“, ali se tome istinski posvetio tek kada je došao na čelo Letopisa: 1855. izašao je njegov prvi roman „Đurađ Branković“, sledili su „Kraljevska snaha“, nedovršeni roman „Deli-Bakić“, pripovetke „Krv za rod“, „Manzor i Džemila“. Ova istorijska dela nabijena patriotizmom, voljena od strane ondašnje srpske publike, nisu od prevelike književne vrednosti; ali kako je napredovao od romantizma ka realizmu, sve je bolje slikao ondašnji život ugarskih Srba, uvek sa zdravom dozom humora i pustolovine.
Ignjatović je u stvari otac našeg socijalnog realističnog romana: „Čudan svet“, „Vasa Rešpekt“, „Stari i novi majstori“, „Patnica“ u tri toma, „Trideset godina iz života Milana Narandžića“ u dva toma, i — „Večiti mladoženja“. U pitanju je delo prvobitno publikovano u nastavcima u bečkom listu „Srpska zora“ 1878. godine, a u knjiškoj formi prvi put štampano 1910. od strane Srpske književne zadruge sa predgovorom Jovana Skerlića. Opšti je stav da mu je to najbolje ostvarenje; u svakom slučaju steklo je status klasika naše književnosti i zapravo je deo obavezne lektire za drugi razred srednjih škola, što znači da ga je verovatno tek jedan promil dece pročitao.
„Večiti mladoženja“ se može posmatrati kao protorealistično delo srpske književnosti, kao svojevrsna prethodnica. U središtu radnje je raspad bogate trgovačke porodice Sofre Kirića iz Sentandreje, a u širem smislu propast srpske građanske klase u Ugarskoj; Sofra je radišan i sposoban čovek, preduzimljiv i pravi muškarac, ali su mu sinovi i kćeri „na svoju ruku“: pomodari i maštari, rasipnici očevog mukom stečenog imanja. Na neki način glavni lik je najmlađi sin Šamika, feminizirani dendi okružen ženama koji ostaje večiti mladoženja.
Ovaj ozbiljni roman temeljno prožet izvrsnim humorom možete pročitati na ovom linku Vikizvornika.
(P. L.)
Preuzeto: telegraf.rs
