Marija Kiri je bila fizičarka i hemičarka poljskog porekla, a spada u najpoznatije naučnike svog doba. Dvostruka je dobitnica Nobelove nagrade, a prvu je dobila zajedno sa svojim suprugom Pjerom 1903. godine.
Obrazovanje
Rođena je kao Marija Sklodovska 7. novembra 1867. godine u Varšavi, a otac joj je bio ugledni profesor. Osnovno obrazovanje je stekla u lokalnim školama, dok ju je otac na svoju ruku podučavao nauci i naučnim istraživanjima.
Vrlo brzo je postala član studentske revolucionarne organizacije, zbog čega je osećala da treba da napusti Varšavu koja je tada bila pod ruskom vlašću, pa na kratak period odlazi u Krakov kojim je dominirala Austrija.
U Pariz se seli 1891. godine, gde upisuje studije fizike i matematike na Univerzitetu u Sorboni. Tamo je 1894. godine upoznala Pjera Kirija, profesora na katedri za fiziku za kojeg se naredne godine i udala. Studije je završila uspešno, postavši doktor nauka.
Naučni rad Marije Kiri
Rana istraživanja Marije i Pjera su sprovedena u teškim uslovima. Naime, laboratorija u kojoj su radili je bila u lošem stanju i zahtevala mnogo preuređivanja, a istovremeno su oboje morali da drže časove da bi zaradili za život, što im je dodatno otežavalo rad. U julu 1898. godine mladi bračni par je objavio otkriće novog hemijskog elementa, polonijuma. Krajem godine su otkrili još jedan – radijum. Takođe su se bavili istraživanjem radioaktivnosti, nadovezujući se na rad nemačkog fizičara Rendgena i francuskog fizičara Bekerela. Marija i Pjer su zajedno s Bekerelom dobili Nobelovu nagradu za fiziku 1903. godine.
Na žalost, Pjerov život se završio 1906. godine kada ga je pregazila konjska zaprega. Marija je preuzela njegovo mesto profesora na katedri za fiziku, i tako postala prva žena koja je predavala na Sorboni. Posvetivši se radu koji je započela s Pjerom, godine 1911. dobila je Nobelovu nagradu za hemiju.
Primena x-zraka u medicini
Njena istraživanja su bila od presudnog značaja za razvoj x-zraka, tj. rendgenskih zraka, koji se koriste u hirurgiji. Tokom Prvog svetskog rata Marija je bila zaslužna za donošenje rendgenske opreme u bolnice. Međunarodni Crveni krst ju je postavio na čelo svog radiološkog centra, a bila je zadužena i za učenje bolničara i dokora novoj tehnici.
Priznanja
Uprkos svom uspehu, Marija se konstantno součavala s neprijateljski nastrojenim francuskim naučnicima, a od svog rada je retko kad imala značajne finansijske koristi. Međutim, bilo je i naučnika koji su joj se divili i poštovali je. Učestvovala je na konferencijama u Solveju od 1911. godine, pa do svoje smrti, a od 1922. godine je bila član Odbora za saradnju intelektualaca. Njen rad je ostao zabeležen u mnogim naučnim časopisima, a njena najznačajnija objavljena dela su Istraživanja radioaktivnih supstanci (1904) i Obrada radioaktivnosti (1910).
Oko 1930. godine zdravlje je počelo da joj se pogoršava. Preminula je 4. jula 1934. godine od leukemije nastale izlaganjem visokom nivou radijacije tokom svojih istraživanja. Njena kćerka Irena je kasnije i sama postala naučnica i dobitnica Nobelove nagrade za hemiju.
Značaj rada Marije Kiri ogleda se u brojnim nagradama koje su joj dodeljene. Dobila je mnoge počasne naučne, medicinske i pravne diplome, i počasna članstva učenih društava širom sveta. Pored pomenutih Nobelovih nagrada, Kraljevsko društvo joj je 1903. godine dodelilo Dejvijevu medalju koja se dodeljuje za istaknuta skora otkrića iz oblasti hemije. . tadašnji predsednik Sjedinjenih Američkih Država, Voren Harding, 1921. godine, poklonio je Mariji Kiri, u ime američkih žena, jedan gram radijuma u čast njenog naučnog rada.
Danas, nekoliko obrazovnih i istraživačkih ustanova i medicinskih centara nosi ime Marije Kiri, a neki od njih su Institut Kiri i Univerzitet Pjera i Marije Kiri koji se nalaze u Parizu.
Zanimljivosti:
- Marija Kiri je bila agnostik, tj. osoba koja ne veruje da se može doći do potpunog duhovnog saznanja.
- Zbog nestašice novca, povremeno je umela da se onesvesti od gladi.
- Na početku, Odbor za dodelu Nobelove nagrade nije hteo da Marija dobije nagradu zato što je bila žena.
- A ipak, Marija Kiri je jedina osoba koja je dobila Nobelovu nagradu za više nauka.
- A na kraju je njen naučni rad bio uzrok njene smrti.
Preuzeto: http://edukacija.rs
