Stevan Stojanović Mokranjac je bio srpski kompozitor rođen 9. januara 1856. godine u Negotinu. Nadimak Mokranjac dobio je po selu Mokranje, odakle potiče njegova porodica.
Stevanov otac, uspešan vlasnik restorana, umro je dva dana pre nego što mu se rodio sin, pa je tako Stevan odrastao uz majku, sestru i dva brata. Od malena je pokazivao muzički talenat, a prvu violinu dobio je kada mu je bilo 10 godina. Detinjstvo i ranu mladost je proveo u Negotinu, Zaječaru i Beogradu.
Život i rad Stevana Stojanovića Mokranjca
Komemoracijskij koncert pod nazivom “Istorija srpske pesme” organizovao je 1878. godine, povodom 25. godišnjice Beogradskog pevačkog društva. Muzičke studije započeo je u Beogradu, da bi ih 1880. godine nastavio u Minhenu, a 1884. u Rimu. Zatim je dve godine studirao u Lajpcigu, gde je napisao Prvu rukovet – Iz moje domovine, a potom i Drugu rukovet – Tri su seje zbor zborile, čija je ona devojka.
U Beograd se seli 1887. godine, gde postaje dirigent Beogradskog pevačkog društva, i na tom mestu ostaje do svoje smrti. Hor je bio veoma uspešan u Srbiji, a pod Mokranjčevim vođstvom postao je poštovan i poznat širom centralne Evrope i Rusije po svojim kvalitetnim izvođenjima i repertoaru koji se sastojao od velikog broja srpskih narodnih pesama, kao i od Mokranjčevih kompozicija.
Zajedno s pevačima iz hora, Mokranjac je nastupao u Bugarskoj, Hrvatskoj, Crnoj gori, Osmanskom carstvu i Rusiji, a godine 1899. obišli su i Berlin, Drezden i Lajpcig. U tom periodu se Mokranjac oženio dvadeset godina mlađom Marijom, članicom njegovog hora, s kojom je kasnije dobio sina Momčila.
Istovremeno je nastavio i s komponovanjem. Ukupno je napisao četrnaest rukoveti, a Petnaestu nije završio. Naziv „rukoveti“ našao je u staroj narodnoj reči i time naznačio spoj svog muzičkog stvaralaštva sa starom narodnom umetnošću. Rukovet je kompozicija pisana u obliku horske rapsodije sačinjene od niza pesama, za koje je kompozitor našao nadahnuće u folkloru. Po oceni muzičkih stručnjaka, najlepša je “Deseta rukovet“, s temom “Biljana platno beleše“.
U vreme stvaranja “Treće rukoveti“, osnovao je Crkveno pevačko društvo “Kornelijeb” koje je pevalo u Sabornoj crkvi. Dečji hor u Beogradu osnovao je 1900. godine, koji je pevao njegove kompozicije “Vivak“, “Bolno čedo“, “Naša deca“, “Al’ je lep“, i druge. Iste godine osnovao je i Muzičku školu u kojoj je u početku bilo 20, a kasnije čak 800 učenika. Gotovo u isto vreme postao je nastavnik pevanja u Beogradskoj bogosloviji, gde je desetak godina radio i na beleženju i preuređivanju crkvenog pevanja. Mokranjčeva najpoznatija dela potiču iz kasnog 19. veka, ali on je nastavio s komponovanjem i u 20. veku.
Beograd je napustio 1914. godine i preselio se u Skoplje kako bi izbegao Prvi svetski rat, a ubrzo potom je i umro, 28. septembra iste godine.
Stevan Stojanović Mokranjac je veoma poštovan kompozitor u Srbiji i smatra se „ocem srpske muzike“ i najznačajnijim muzičkim stvaraocem srpskog romantizma. Njegova dela predstavljaju kamen temeljac muzičkog stvaralaštva u Srbiji, a srpske pravoslavne crkvene pesme koje je komponovao čine osnovu većine modernog crkvenog pevanja.
Srpska muzička škola, koju je Mokranjac osnovao, posle njegove smrti je dobila naziv Mokranjac. Mokranjčeva porodična kuća u Negotinu je 1964. godine restaurirana i pretvorena u muzej i muzički centar. Njegov rodni grad slavi ime svog čuvenog sugrađanina na još jedan način. Naime, od 1965. godine u Negotinu se svakog septembra u njegovu čast održava takmičenje u horskom pevanju pod nazivom „Mokranjčevi dani“. Takođe, ponosni na velikog kompozitora, Negotinci su trgu u centru grada dali njegovo ime.
Savremenici su o njemu govorili da je boem, leptir-priroda koja je znala da se zanese balkanskim karasevdahom, umetnik koji se na štetu svog ličnog stvaralaštva sav posvećivao okolini i društvu u kojem je živeo, ličnost o kojoj niko, izuzev zavidljivaca, nije izgovorio ružnu reč kada su u pitanju njegove osobine.
