Vuk Stefanović Karadžić bio je srpski pisac, reformator srpskog jezika i jedna od najznačajnijih ličnosti u istoriji Srbije.
Njegovi najveći doprinosi su zapisivanje narodne književnosti koja je do tada isključivo prenošena usmenim putem i reformacija srpskog jezika kojom je stvorio jedan od najjednostavnijih i najlogičnijih pravopisnih sistema.
Život i rad Vuka Karadžića
Karadžić je takođe izdao mnoge knjige narodnih pesama i priča kao i običaja, srpsku gramatiku i “Srpski rječnik” koji je sadržao reči koje su se govorile u narodu, pa čak i psovke. Zbog beleženja obimnog sadržaja narodne kulture i govornog jezika Srbije, Karadžića najčešće iz milošte zovemo samo po imenu, Vuk.
Vuk je rođen 6. novembra 1787. godine u selu Tršiću, u Srbiji koja je tada pripadala Otomanskom carstvu. Njegovi roditelji, Stefan i Jegda bili su zemljoradnici i pre Vuka izrodili petoro dece koja su nažalost, sva umrla veoma mala. Kada su dobili šesto dete, nadenuli su mu ime Vuk, po snažnoj divljoj životinji, kako bi ga zaštitili od veštica i smrti.
Malo toga iz Vukovog ranog detinjstva je poznato. Zna se samo da je samostalno naučio da čita i piše i da je neko vreme boravio u manastiru Tronoši. Otac ga je tamo poslao kako bi ga monasi obrazovali, ali kada su mu umesto toga davali stoku na čuvanje, otac ga je vratio kući. Najvažnije obrazovanje Vuk je stekao slušajući narodne običaje, priče i pesme koje je i zapisivao. 1804. godine srpski ustanak obezbedio je oslobođenje i mir koji će kratko potrajati.
Turci su ponovo pokorili Srbiju 1813. godine i tada je Vuk otišao u Beč da se školuje. Tamo je naučio nemački i latinski jezik i uživao je u zapadnoj kulturi. Ubrzo nakon dolaska privukao je pažnju Jerneja Kopitara, austrijskog kritičara koji je pročitao Vukov članak pisan na popularnom srpskom jeziku. Kopitar je postao Karadžićev prijatelj, savetnik i velika podrška. Ne samo da je hvalio Vukove zbirke nego mu je i predlagao smernice za dalji rad.
Vuk je svoju prvu zbirku narodnih pesama izdao 1814. godine – “Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica” i jednu gramatiku “Pismenica serbskoga jezika”, kako bi pomogao čitaocima da što bolje razumeju njegovu knjigu. Podstaknut uspehom ove dve knjige, Karadžić naredne godine izdaje “Narodnu srbsku pjesnaricu”.
Kako bi pronašao podršku za svoja istraživanja i pisanja, 1818. godine odlazi u Rusiju, a zatim se vraća u Srbiju kako bi sakupio dodatni materijal za proširenu zbirku pesama koju je nameravao da objavi u četiri toma. Ovi tomovi izdati su u periodu od 1823. do 1833. godine i nose nazive:
- Ženske pjesme
- Pjesme junačke najstarije
- Pjesme junačke srednjijeh vremena
- Pjesme junačke novijih vremena o vojevanju za slobodu
Vuk je 1823. godine upoznao Jakoba Grima, strijeg brata Vilhelma Grina sa kojim je stekao zajedničku slavu objavljivanjem zbirke nemačkih bajki. Jakob Grim je napisao pozitivnu kritiku Vukove treće zbirke pesama i upoznao ga sa Geteom. Vuk je održavao kontakt sa Braćom Grim, koja su znala srpski jezik i deo bajki preuzela sa srpskog.
U godinama između 1828. i 1832. Vuk je bio u službi kneza Miloša Obrenovića. Vukove dužnosti obuhvatale su predavanje francuskog jezika kneževim sinovima, prevođenje Napoleonovih zakona na srpski jezik i pisanje istorije Srbije.
Karadžićev poslovni odnos sa Obrenovićima okončao se 1832. godine kada je Vukovu azbuku i narodne pesme Pravoslavna crkva prezrela kao vulgarne i prevratničke. Odbojnost prema njegovom radu Vuka nije obeshrabrila, štaviše, 1833. godine dozvoljeno mu je da se vrati u Austriju gde je objavio četvrtu knjigu narodnih pesama uprkos zabrani Crkve.
Do 1835. godine, protestovanje protiv Vukovog rada se stišalo, a njemu konačno dodeljeno priznanje za svoj doprinos Srbiji. Nakon što se penzionisao, Karadžić je imao vremena da putuje, sakuplja materijal i ponovo pregleda svoje ranije zbirke koje čine važan deo srpske tradicije, kulture i istorije. Vuk Karadžić umro je u Beču, 1864. godine.
