Stefan Nemanja je bio jedan od najznačajnijih srpskih vladara, veliki župan Raške, rodonačelnik dinastije Nemanjića, utemeljivač Srpske pravoslavne crkve zajedno sa svojim sinom Savom i tvorac moćne srpske srednjovekovne državne. Period njegove vladavine smatra se veoma značajnim u srpskoj istoriji.
Stefan Nemanja – Rani život
Stefan Nemanja rođen je oko 1113 godine u Ribnici (današnja Podgorica), kao četvrti i najmlađi sin vlastelina Zavide. Prvo je bio kršten po rimokatoličkom obredu, a kasnije, kada se njegov otac vratio u Rašku, nakon što je bio prognan iz nje, kršten je po grčkom obredu. Vizantijski car Manojlo I Komnin 1162. godine dodeljuje županiju Dubočicu Stefanu Nemanji, čime on postaje direktan carev vazal, a samim tim se poboljšava i njegov položaj u borbi za titulu velikog župana.
Dolazak na vlast
Neposredno nakon dobijanja županije, Stefan Nemanja kreće sa podizanjem dva manastira, čime dobija podršku Vizantije, plemstva i crkve. Ovo dovodi do sve veće netrpeljivosti između braće koja eskalira na velikom skupu raške vlastele kada je Stefan Nemanja, zajedno sa svojim pristalicama, zarobljen u pećini Ras. Ubrzo je oslobođen i 1166. godine zbacuje sa vlasti svog najstarijeg brata Tihomira i sa ostalom braćom, Stacimirom i Miroslavom, prognanljuje ga iz zemlje. U jesen 1168. godine car Manojlo šalje vojsku proteranoj braći kako bi skinuli sa vlasti Stefana Nemanju, ali u bici kod Pantina Stefan Nemanja pobedjuje i zvanično biva prihvaćen kao veliki župan Raške i Vizantijski vazal.
Vladavina i osvajanja
Tokom perioda vladavine, od 1168 do 1196. godine, Stefan Nemanja je zajedno sa kraljevinom Ugarskom i Svetim rimskim carstvom ratovao protiv Vizantije i Mletačke republike i time proširio svoju teritoriju na Zetu i Neretvu. Nemanjino zatočeništvo u Carigradu završilo se njegovim poklonjenem caru Manojlu i obnovom vazalnih obaveza i zadržavanjem titule velikog župana. Nakon povratka u Rašku Stefan Nemanja vojno pomaže Vizantiju, sve do Manojlove smrti 1180. godine kada se okreće papstvu. Oslabljena Vizantija Nemanji daje mogućnost proširenja tako da on tokom 1180-ih osvaja, izmedju ostalog, Beograd, Niš, Kosovo i Metohiju i dolazi sve do današnje Sofije.
Zadužbine i smrt
Stefan Nemanja se smatra jednim od rodonačelnika Srpske pravoslavne crkve i jednim od najvećih boraca protiv bogumilskih jeretičkih učenja. Bio je ktitor velikog broja manastira i crkava, od kojih su najznačajniji Studenica, Hilandar i Đurđevi Stupovi. Prema legendi, Stefan Nemanja je Đurđeve Stupove izgradio u znak zahvalnosti svetom Đorđu kome se molio tokom svog zatočeništva u pećini Ras, obećavši da će, ako ga izbavi iz tamnice, podići manastir u njegovu čast na vrhu brda koje je jedino mogao da vidi iz pećine. Na velikom državnom saboru 25.marta 1196. godine predaje vlast svom srednjem sinu Stefanu Nemanjiću, a zajedno sa svojom suprugom Anom se zamonašuje u manastiru Studenici, gde dobijaju monaška imena Simeon i Anastasija. Zajedno sa sinom Savom odlazi na Svetu goru 1198.godine da obnove manastir Hilandar gde i umire 13. februara 1199. godine. Naredne godine je kanonizovan kao Sveti Simeon Mirotočivi, a njegove mošti Sava je doneo u Studenicu, da bi nad njima izmirio zavađenu braću Stefana i Vukana, gde se i danas nalaze.
