Dinastija Nemanjića je za sobom ostavila neke od najlepših i najvrednijih zadužbina, a između ostalog i prelepu Žiču, Mileševu i Sopoćane…
STEFAN PRVOVENČANI (V. 1196-1227/8)
Foto: WikimediaCommons
Srednji sin Stefana Nemanje, na vlast je došao po preporuci svog oca, na državnom saboru 1196. godine. S obzirom da je prethodno oženio vizantijsku princezu Evdokiju, Stefanovo postavljanje na vlast bio je logičan potez koji je za cilj imao da Srbiji donese veći međunarodni ugled.
Ova odluka, kasnije je ipak postala seme razdora između Stefana i njegovog starijeg brata Vukana, koji je smatrao da je kao najstariji Nemanjin sin, imao pravo da nasledi presto. Ovaj sukob, na kraju je doveo do građanskog rata, početkom XIII veka. Vukan je uz ugarsku pomoć prvo svrgnuo brata sa vlasti, da bi do 1205. godine bio primoran da vrati krunu Stefanu.
Nakon što je uspeo da učvrsti vlast u Srbiji, Stefan je nastojao da diplomatskim sredstvima radi na njenom diplomatskom jačanju, u čemu je često imao veliku pomoć mlađeg brata, Rastka (Save) Nemanjića.
Vladavina Stefana Nemanjića, dostigla je vrhunac 1217. godine kada je uspeo da od pape Honorija III dobije kraljevsku krunu i tako Srbiji pribavi međunarodno priznanje, a sebi nadimak Prvovenčani. Ovaj uspeh upotpunjen je dve godine kasnije, kada je naporima Save Nemanjića, srpskoj državnoj nezavisnosti pridodata i autokefalnost Srpske arhiepiskopije.
Prvi kralj iz dinastije Nemanjić, ženio se tri puta, a neposredno pre odlaska sa vlasti, za naslednika je proglasio najstarijeg sina iz prvog braka sa princezom Evdokijom, Radoslava.
Poslednje godine života, usled teške bolesti, Stefan je proveo kao monah Simon. Godine 1227. ili 1228, Stefan je umro, nakon čega je prvo sahranjen u Nemanjinoj crkvi u Studenici, da bi njegove mošti kasnije bile prenete u njegovu najznačajniju zadužbinu, Žiču.
ŽIČA
Foto: Profimedia
Najlepši i najvažniji manastir prvog srpskog kralja, nadomak današnjeg Kraljeva, građen je i živopisan u dugom periodu, od oko 1208. do 1220. godine. Nakon što je konačno završen, postao je prvo središte autokefalne Srpske arhiepiskopije u kome su nakon smrti pohranjene mošti njegovog ktitora.
Glavna manastirska crkva, posvećena je Vaznesenju Gospodnjem i građena je u tada opšteprihvaćenom raškom stilu crkvene arhitekture. Prvi sloj živopisa unutar crkve nastao je oko 1220. godine, dok drugi potiče iz doba kralja Milutina kada je crkva prvi put obnovljena i pripada vizantijskom stilu freskopisanja, karakterističnom za epohu Renesanse Paleologa.
STEFANOVI NASLEDNICI
Nakon velikog vojnog i diplomatskog uzleta Srbije, u doba dvojice začetnika nemanjićke vladarske loze, usledio je period stagnacije, oličen u vladavinama Stefanovih sinova, Radoslava (1228-1234) i Vladislava (1234-1243). Dok je u periodu vladavine prvog Stefanovog naslednika, Srbija pala pod uticaj epirske dinastije Anđela, Vladislavljev dolazak na presto najavio je okretanje ka bugarskoj vladarskoj kući Asena.
Već nakon smrti svog bugarskog zaštitnika, bugarskog cara, Vladislav je bio primoran da se pod pritiskom vlastele povuče i prepusti vlast svom mlađem bratu, Stefanu Urošu (1243- 1276).
Od trojice Stefanovih sinova koji su se našli na vladarskom tronu Srbije, Uroš I se pokazao svakako najumešnijim. Njegova vladavina nije obilovala velikim vojničkim pobedama. U neupešnom pohodu ka severu, Uroš je čak bio i zarobljen zbog čega je morao da se čvršće veže za interese ugarske krune.
Ipak, upravo je ovaj vladar inicirao opsežnu rudarsku delatnost na prostoru Srbije, dovođenjem nemačkih rudara koji su poznavali veštine iskopavanja plemenitih metala, a pre svega srebra i bakra. Ubrzani razvoj rudnika na prostoru Srbije, doneo je ogromne prihode državi, koje su kasniji vladari koristili u uspešnom vođenju opsežnih vojnih kampanja i širenju državnih teritorija.
Stefanovi sinovi, nastavili su porodičnu tradiciju podizanja crkava i manastira. Stefan Radoslav je podigao pripratu Nemanjinoj crkvi Presvete Bogorodice u Studenici, dok je Stefan Vladislav sazidao velelepnu Mileševu, u koju su, nakon smrti, prenete mošti Save Nemanjića, osnivača samostalne Srpske pravoslavne crkve. Ovim pravcem, nastavio je i njihov najmlađi brat Uroš I, sagradivši čuvene Sopoćane.
MILEŠEVA
Foto: Profimedia
Životno delo kralja Vladislava, danas se nalazi pored rečice Mileševke, u blizini Prijepolja. Izgradnja ovog manastira trajala je od 1218. do 1228. godine. Središnja crkva Svetog Veznesenja Gospodnjeg zidana je po ugledu na prethodne vladarske zadužbine, Studenicu i Žiču i zamišljena je kao Vladislavljeva grobna crkva.
Njena prva nadogradnja izvršena je već 1235. godine kada je sazidana dodatna spoljašnja priprata da bi u njoj bile sahranjene mošti Save Nemanjića.
Crkva je građena u raškom stilu, a njen spoljni izgled i danas pleni svojom lepotom i jednostavnošću.Ipak, najlepšim ostvarenjima u okviru manastira, smatraju se mileševske freske, među kojima se naročito izdvaja čuveni Beli Anđeo koji se smatra jednim od najvećih ostvarenja evropskog slikarstva poznog srednjeg veka.
SOPOĆANI
Foto: Profimedia
Svoju najznačajniju zadužbinu, Kralj Uroš je sazidao u drugoj polovini svoje vladavine nad samim izvorom reke Raške po kojoj je prva srpska država ponela ime.
Hram Sv. Trojice koji se nalazi u središtu manastirskog kompleksa predstavlja još jedno remek delo raške škole, a živopisi unutar crkve mogu se po lepoti porediti sa mileševskim.
Velika otvorena priprata sa trospratnim zvonikom, koja danas krasi crkvu Sv. Trojice, podignuta je ipak tek u doba kralja Dušana, u skladu sa karakterističnim graditeljskim pravcima XIV veka.
Preuzeto: nationalgeographic.rs
