Između visokih zgrada i modernih objekata, u srcu Užica, delu grada nekada poznatom po nazivu Stara Varoš sakrivena i skoro potpuno neuočljiva dok ne priđete do samog ulaza, stoji crkva Svetog Marka, koja je svojevremeno bila jedina bogomolja u gradu na Đetinji. Podignuta je, po svemu sudeći, 1828. na temeljima starijeg hrama iz 1721. godine i kulturno je dobro od velikog značaja u Srbiji.
– Izgrađena je po svemu sudeći, za vreme Miloša Obrenovića, na mestu gde je postajala crkva brvnara, koja je podignuta nakon sklapanja Požarevačkog mira, kada su hrišćanskim podanicima u Turskom carstvu učinjeni izvesni ustupci, među kojima je bilo i pravo da podižu svoje hramove. O izgledu te prvobitne crkve nema podataka, a najverovatnije je stradala nakon 1739. godine, u turskoj odmazdi nad srpskim stanovništvom i njegovom imovinom, kao i imovinom srpske crkve, a što se desilo usled podrške koju su Srbi u okviru Otomanskog carstva pružili poraženoj Habzburškoj monarhiji u najnovijem austro-turskom ratu – izjavila je za RINU, Katarina Dogandžić Mićunović, viši kustos Narodnog muzeja u Užicu.
Jugozapadno od hrama, krajem 19. veka podignut je upečatljiv zvonik, koji svojom visinom od 18 metara nadvišava neveliko crkveno zdanje. Podseća na sahat-kule koje su bile tipične u orijentalnoj arhitetkturi. Upravo po njemu ova građevina je jedinstvena i predstavlja posebno mesto u Užicu koje čuva duh starih vremena.
– Koncepcija građevine srodna je zamislima tradicionalnog narodnog graditeljstva crkava-brvnara, dok su neki njeni konstruktivni i dekorativni elementi izvedeni pod uticajem islamske arhitekture, koja se u sakralnom graditeljskom nasleđu jugozapadne Srbije prenosila delanjem majstora Osaćana iz Bosne. Iznenađuje utisak prostranosti u enterijeru ove nevelike crkve, postignut skladno izvedenim drvenim svodom i rasporedom crkvenog mobilijara – rekla je Dogandžić Mićunović.
Crkva Svetog Marka u Užicu specifičan je svedok duhovnog života u Užicu, jer se u njenoj bogatoj riznici nalaze vredne ikone i bogoslužbeni predmeti koji su izloženi u prostoru priprate. Ove dragocenosti svedoče i o delatnosti užičkih zanatlija jer deo predmeta su radovi užičkih kujundžija.
– Iz crkve Sv. Marka je u Narodni muzej Užice preneta ikona Deizisa nastala 1829. godine, sa srebrnim okovom koji je dar užičkog kujundzijskog esnafa. Iz približno istog perioda potiče i Jerusalima, hadzijska ikona. U riznici se čuvaju i vredni uvezeni bogoslužbeni predmeti, poput filigranskih krstova, kao i relikvije nastale u doba pre obnove crkve – kaže viši kustos Narodnog muzeja u Užicu.
Atula
Pored svakodnevnih bogosluženja, u crkvi Sv. Marka se tokom godine organizuju predavanja na različite teme iz oblasti vere, ali isto tako i savremenog života sa aspekta pravoslavlja. Atula koja okružuje crkvu zastrta je lepim ćilimima, te se na njoj u razgovoru iskupljaju vernici.
Pored staranja o duhovnom životu, sveštenici koji opslužuju ovu crkvu, uz pomoć brojne pastve, postarali su se i da porta crkve Sv. Marka bude najlepše uređeno dvorište u ovom delu Užica.
