Somborska Gradska biblioteka zakoračila u 161. godinu rada i postojanja, obeleživši to nizom prigodnih manifestacija.
S puno razloga se Somborci diče svojom istorijom, pogotovo kada je reč o prosveti i kulturi, pošto je varoš još od polovine 18. veka bila svetionik ne samo srpskom narodu, već i Južnim Slovenima i drugim nacionalnim zajednicama koje su tada bile u sastavu Habzburške monarhije. Tako je i povesnica ovdašnjeg bibliotekarstva vredna svake hvale, pošto je somborska Gradska biblioteka zakoračila u 161. godinu rada i postojanja, obeleživši to nizom prigodnih manifestacija.
Sve je počelo daleke 1859. godine kada je drugog januarskog dana održana Prva generalna skupština Udruženja za osnivanje javne opštinske biblioteke, čiji je utemeljitelj i dugogodišnji bibliotekar bio finansijski službenik Karlo Bijelicki, po kojem ova ustanova danas i nosi i ime. U najranijim decenijama svog postojanja, sasvim očekivano, glavninu knjižnog fonda činile su knjige na nemačkom, pa tako povesnica somborske biblioteke beleži da je 1881. godine na njenim rafovima od ukupno 22.687 knjiga njih čak 19.582 bilo na jeziku dominantne nacije Austrougarske, dok je 2.595 naslova bilo na mađarskom. Na srpskom jeziku, koji su koristili i pripadnici druge najmnogoljudnije nacionalne zajednice, one bunjevačke, bile su samo 352 knjige, dok je preostalih 152 naslova bilo na latinskom, francuskom, i drugim jezicima.
Decenijama se biblioteka, kao podstanar, selila iz jednog u drugo zdanje, a najduže je bivala u Gradskoj kući – od osnivanja do 1920. godine. Konačno se skrasila polovinom pedesetih godina prošlog veka u objektu dotadašnje Mađarske čitaonice, u kojoj je danas uprava i Dečije odeljenje, formirano kao zasebna celina pre 70 godina i u kome se nalazi deci prilagođenih 30.000 naslova. Kako je knjižni fond rastao, tako je i biblioteka pronašla svoju „sigurnu kuću“, šezdesetih godina na glavnoj, sada Ulici Kralja Petra Prvog, u zdanju koje je do tada pripadalo Narodnoj banci. Sada u njemu, uz pozajmno odeljenje i knjigoveznicu u prizemlju, postoji i Odeljenje za katalogizaciju sa čitaonicom za naučni rad, Zavičajno i Odeljenje za razvoj i unapređenje bibliotečke delatnosti.
Zavet osnivača
Uporan da ustraje u podizanju gradskog čitališta, sada daleke 1859. godine Karlo Bijelicki se obratio somborskom varoškom Magistratu rečima koje se i 161. godine čitaju kao zavetna poruka, bez obzira na napredak modernih tehnologija.
- Čovečanstvo koje danas živi ne može svome potomstvu ostaviti uzvišeniji, dostojniji i pun blagoslova spomenik sećanja i ne može se u tolikoj meri zadužiti za zahvalnost kao osnivanjem jedne ovakve vlastite biblioteke koja će gradu služiti na veliku čast – poručio je Bijelicki.
Dogradnjom trospratnog krila na sigurnom se našlo sada čak 340.000 knjiga, ali i zavičajna biblioteka sa 5.000 naslova, zbirka 300 starih knjiga koje imaju status spomenika kulture, kao i zbirka 400 retkih knjiga i vredan fond naučne knjige.
Počev od predanog osnivača i prvog bibliotekara Karla Bijelickog, na čelu ove ustanove nalazili su se i takve ličnosti kao što su arhimendrit Stefan Ilkić, istoričar kulture Radivoj Plavšić, Janoš Herceg, Miro
Vuksanović… Somborci, po zvaničnim podacima Narodne biblioteke, spadaju u sam vrh predanih čitalaca koji se znanjem i lepom rečju napajaju svakodnevno posećujući ustanovu ispred koje ih, od pre nekoliko godina, očekuje bronzana figura jednog od najvećih srpskih pripovedača, Veljka Petrovića.
M. Miljenović
