Kada je davne 1882. godine na tadašnji Pozorišni trg, današnji Trg Republike postavljen impozantan spomenik Knezu Mihailu Obrenoviću, teško da su njegov autor, naručioci i okupljena svetina koja je zadivljeno gledala prizor mogli da pretpostave da će ovo postati epicenter svih prestoničkih dešavanja i omiljeno mesto sastanka svih onih koji bi da se u Beogradu vide i budu viđeni. Ipak, dogodilo se upravo to!
U tom davnom Beogradu, tadašnji prestoničani su samo želeli da odaju počast tragično poginulom knezu Mihailu Obrenoviću, državniku koji je konačno oslobodio Srbiju od turske stege i doneo joj nezavisnost. Prva inicijativa za podizanje spomenika javila se u vidu osnivanja “Glavnog odbora za sakupljanje priloga za spomenik blažene pameti knezu Mihailu M. Obrenoviću III”, 2. juna 1868. Dakle, već posle nekoliko dana od ubistva kneza.
Po toj inicijativi, predviđeno je bilo da se načine spomenik u centru grada, i spomen-kapela na mestu pogibije kneza Mihaila u Košutnjaku – priča Neda Kovačević, književnica i Beograđanka koja je popisala sve prestoničke spomenike.
Na kraju se odustalo od kapele na Košutnjaku gde je postavljeno samo spomen obeležje, ali je spomenik ostao u planu. Beograd je tada bio varoš u nastanku čiji je centar tek počinjao da se formira oko Narodnog pozorišta koje je izgrađeno 1868. godine.
Statua Kneza Mihaila se nalazi na reljefnom bronzanom postolju. Sve to počiva na drugom, nosećem postamentu, koji je obložen mermernim pločama i profilisanim blokovima, s ukrasima u bronzi i bronzanim pločama s imenima oslobođenih gradova.
Reljefne scene iz srpske istorije na bronzanom postolju izrađene su po crtežima arhitekte Konstantina Jovanovića i prikazuju Kneza Miloša u Takovu, Narodnu deputaciju pred knezom, Srpskog Guslara i Srbe koji polažu zakletvu na grobu kneza Mihaila.
– Nekima je ova lokacija spomenika možda bila čudna, ali reč je bila o trgu u samom centru grada, a posebno je bilo bitno što se preko puta nalazi Narodno pozorište koje je Kneževom zaslugom podignuto – objašnjava Neda Kovačević.
Iako su pored spomenika prošli bezbroj puta, mnogi Beograđani ne znaju da on zapravo simbolizuje oslobođenje Srbije od osmanske vlasti. Knez Mihailo pokazuje rukom na još neoslobođene srpske krajeve.
