Glumac Stiven Fraj ocenio je da bi bilo izvrsno kada bi Britanski muzej vratio skulpture koje su odnete sa grčkog Partenona.
“Zar ne bi bilo izvrsno da to Britanija uradi? Zato što to možda znači više Atini nego što mi to možemo razumeti”, rekao je Fraj gostujući u australijskoj seriji “Stuff the British Stole” (Stvari koje su Britanci ukrali), koja je emitovana u nedelju.
Britanski lord Elgin navodno je otkupio delove Partenona 1806. godine, kada se Grčka nalazila pod Osmanskom vlašću, a turski predstavnici su nedavno odbacili navode da je Britanac imao dozvolu da odnese starine sa Akropolja.
Fraj se dugo godina zalaže za povratak spomenika iz Londona u Grčku, a sada je naveo da njihovo odnošenje nije bilo u redu čak i da je postojala dozvola.
Prema njegovim rečima, na taj način i Nemci su tokom Drugog svetskog rata mogli dozvoliti odnošenje Trijumfalne kapije iz Pariza.
“To je kao kada bi rekli: ‘Pa, Nemačka tvrdi da poseduje Trijumfalnu kapiju, evo dokumenta koji to potvrđuje’. Nacisti su bili okupatori. Kakvo im to daje pravo da bude odnet deo Francuske? Nije to njihovo da daju”, naveo je glumac.
Kako su skulpture iz Atine završile u Londonu
Sporne skulpture su nastale između 447. i 432. godine pre nove ere i uključuju delove friza koji prikazuje Panatinski festival u čast rođenja grčke boginje Atine, kao i figure iz hrama.
Ukupno 15 metopa, 17 pedimentalnih figura i komad friza dug ukupno 75 metara čuvaju se u Britanskom muzeju, a Grčka pokušava da ih vrati još od 1983. godine.
Britanci tvrde da sporni artefakti nisu skinuti sa samog hrama, kako to tvrde predstavnici Grčke, nego da su uzeti iz “ruševina” oko spomenika.
Međutim, grčko Ministarstvo kulture koje dugo vodi kampanju za povraćaj statua, tvrdi da su skulpture silom skinute sa hrama i da je lord Elgin koji je tada bio britanski ambasador u Otomanskom carstvu to namerno uradio.
Postoje pisani dokazi da je taj diplomata zadužio Đovanija Batistu Lusijerija, italijanskog slikara, da uz pomoć specijalnih testera za mermer odvoji skulpture sa Partenona.
U jednom pismu Lusijeri traži od Elgina da pošalje “dvanaest testera različitih veličina u Atinu što je pre moguće”.
U drugom piše da je morao da se ponaša “pomalo varvarski” tokom operacije uklanjanja reljefnog panela, odnosno metopa, koji prikazuje ženu i kentaura.
Na strani Grčke je ugledni klasični arheolog Entoni Snodgras koji smatra nema dileme da je Lusijerijeva prva meta – metopi na južnoj strani Partenona – “nasilno skinuta” i prisetio se iskustava putnika koji su svedočili onome što je opisao kao “nepopravljivu štetu” nanetu građevini.
Međutim, istina je i to da želja Grčke da objedini spomenik možda nikada neće biti ostvarena, zato što je Partenon već bio u velikoj meri uništen kad je Elgin došao u Atinu.
Partenon je izgrađen u petom veku pre nove ere u znak pobede Grka nad Persijancima u Grčko-persijskim ratovima. Kao i većina drugih grčkih hramova, služio je i kao gradska riznica.
U poslednjoj dekadi šestog veka nove ere pretvoren je u hrišćansku crkvu, posvećenu Bogorodici, a nakon velikog osvajanja Otomanskog carstva sredinom 15. veka, postao je džamija.
U Morejskom ratu 1687. tokom pohoda na Akropolj, mletačka bomba pala je na Partenon koji su otomanski vojnici koristili kao bunker. Eksplozija do koje je tom prilikom došlo ozbiljno je oštetila drevni spomenik.
