Budući da je Golubac smešten na strateški veoma važnom položaju, mnoge nacije su se borile za kontrolu nad ovom tvrđavom, koju su tokom istorije držali Srbi, Mađari, Austrijanci i Turci.
Golubački grad nalazi se u istočnoj Srbiji, na samom ulazu u Đerdapsku klisuru. Tvrđava leži na mestu gde je Dunav najširi i koje se takođe naziva “Gvozdena kapija”. Golubac je srednjovekovni utvrđeni grad i predstavlja jednu od najbolje sačuvanih tvrđava u Evropi, piše Newsweek.
Kako je smešten na strateški veoma važnom položaju, mnoge nacije borile su se za kontrolu nad ovom tvrđavom, koju su tokom istorije držali Srbi, Mađari, Austrijanci i Turci.
Golubac je građen lepezasto i sastoji se od tri dela: prednjeg, zadnjeg i gornjeg grada (sa citadelom). Čini ga ukupno 10 (9+1) kula i dve velike kolske kapije. Ispred grada se nalazi prednji zid koji čini spoljni zid šanca, koji je verovatno bio napunjen vodom jer je povezan sa Dunavom.
Grad je teškim lancem povezan sa stenom Babakaj (koja i danas viri iz vode u sred Dunava), tako da je u potpunosti kontrolisao kako drumski, tako i rečni saobraćaj kroz Đerdapsku klisuru. Ispred tvrđave je bilo civilno naselje, o čemu danas svedoče samo neki delimično istraženi objekti.
Osnova golubačkog grada je nepravilna, dosledno prilagođena konfiguraciji terena. Usečen u stenu svakako da je predstavljao jedno od najtežih prepreka upadu neprijatelja sa severa.
Najvišim tačkama utvrđenja, istočnim i južnim, teško je bilo prići zbog stenovitog terena, a najlakši mogući pristup je sa zapadne strane. Između zidova i kula je postojala veza, a iz svake kule moglo se izaći na odbrambeni zid.
DESET KULA
Najfascinantniju osobenost Golupca predstavlja 10 kula koje su povezane zidinama. Prvobitno bilo je samo devet kula, ali su Turci nakon zauzimanja tvrđave dodali i desetu.
Najstarija kula je Donžon kula, nazvana tako zbog svoje oktagonalne, odnosno osmostrane osnove iz koje se izdiže kružni vrh u čijem se središtu nalazi kvadratna unutrašnjost. Osim kao najstarija, Donžon kula je poznata i kao najsnažnija od svih kula, zbog čega je služila i kao citadela.
Ostale kule su kvadratne osnove i izgrađene su pre pojave baruta na ratištima. Kada je vatreno oružje stupilo na scenu, na tvrđavi su urađene nadogradnje u prepravke, kako bi se napravila posebna mesta za topove i čuvare sa puškama.
Foto: Profimedia
STANOVNICI GOLUPCA
Ljudsko prisustvo na lokaciji Golupca zabeleženo je još u rimsko doba. Ne zna se kada i ko je podigao Golubac, ali je njegovu osnovu tj. Gornji grad izgradio srpski odnosno pravoslavni velikaš o čemu svedoči i pravoslavna kapelica u sastavu 4. kule.
Pretpostavlja se da je najveći deo tvrđave izgrađen u 14 veku, a u dokumentu iz 1335. godine, pominje se da je utvrđenjem u tom periodu upravljao mađarski vojni garnizon.
Sredinom 14. veka utvrđenje Golubac postalo je veoma važno usled sve veće pretnje od Osmanskog carstva. U tom trenutku, tvrđava je bila u sastavu države kneza Lazara koji je sela u okolini davao kao metohe manastirima.
Ipak, samo dve godine nakon Boja na Kosovu, naša oslabljena vojska morala je da napusti tvrđavu pred naletom Mađara. Njihovo prisustvo bilo je kratkog daha, i iste godine kada su je povratili, 1391. godine Mađari su morali da se povuku pred Turcima.
Oko 1403. godine, Mađari su još jednom uspeli da zauzmu Golubac, a mađarski kralj Sigizmund, ustupio je tvrđavu svom vazalu Despotu Stefanu Lazareviću koji ju je koristio kao feud.
Nakon Lazarevićeve smrti 1427. godine, tvrđava je trebalo da bude vraćena Sigizmundu, a za uzvrat, mađarski kralj je obećao da će priznati Đorđa Brankovića kao legitimnog naslednika titule srpskog despota.
Ipak, komandant tvrđave, vojvoda Jeremija tražio je 12.000 dukata kao kompenzaciju za tvrđavu i kada je Sigizmund odbio da plati, Jeremija je tvrđavu predao Turcima, koji su je pretvorili u pašinu rezidenciju.
Sa tvrđavom na Dunavu, Turke je od Mađara delila samo reka. S obzirom na to i sve češće upade Turaka na mađarsku teritoriju tokom treće decenije 14. veka, Sigizmund je bio izrazito zabrinut. Zbog toga, za deset godina je izgradio čak 14 novih zamaka i utvrđenja na liniji od Beograda do Turnu Severina u današnjoj Rumuniji.
Sve do kraja sledećeg veka, Golubac je prelazio iz turskih u mađarske ruke i obratno. Ipak, kada su Turci konačno zavladali čitavom Srbijom, turska kontrola nad ovom strateški važnom tvrđavom bila je osigurana. Tek tokom 17. i 18. veka, Habzburzi su uspeli u par navrate da je ponovo povrate.
Krajem 18. i početkom 19. veka, tvrđava je opet bila pod srpskom kontrolom, tačnije pod kontrolom srpskih ustanika. Turci su je još jednom povratili, ali su 1867. godine morali konačno da je predaju srpskom Knezu Mihajlu Obrenoviću III.
Od tada, Golubac je izgubio svoju stratešku važnost i postao je jedna od najpopularnijih turističkih atrakcija naše zemlje.
Foto: Profimedia
Preuzeto: nationalgeographic.rs
