Sveobuhvatno istraživanje, tzv. eksperiment Jena, koje je trajalo 15 godina, prvi put je dokazalo da smanjenje biološke raznovrsnosti veoma negativno utiče na sve procese u ekosistemima na našoj planeti.
Ekosistem predstavlja prirodni „servis“ koji obezbeđuje plodnost zemljišta, kvalitet podzemnih voda, proizvodnju hrane, oprašivanje važno za mnoge vrste biljaka i sl. Netaknuti ekosistemi su od suštinske važnosti za preživljavanje svih živih bića. Koliko je ozbiljno globalno nestajanje vrsta? Da li ono utiče na promenu ekosistema? Istraživanje pod imenom Jena eksperiment koje je trajalo 15 godina donelo je dva neočekivana otkrića: biodiverzitet (biološka raznovrsnost) utiče na gotovo polovinu procesa u ekosistemima; intenzivno stvaranje i održavanje pašnjaka ne dovodi do većih prinosa i biodiverziteta.
Prof. Volfgang Vajser sa Tehničkog univerziteta iz Mihena koji je učestvovao u eksperimentu Jena (nazvanom po Univerzitetu Fridrih Šiler iz Jene koji predstavlja centar istraživanja) kaže: „Jedinstveni aspekt Jena eksperimenta leži u činjenici da je trajao više od 15 godina. Pošto je uticaj biodiverziteta vidljiv tek nakon nekog vremena, mogli smo samo da posmatramo određene efekte od 2006-7. pa nadalje, odnosno četiri ili pet godina nakon početka projekta“. U prevodu, to znači da ako je neko stanište uništeno ljudskom intervencijom, vrste obično ne nestaju odmah, već nakon nekog vremena, a to tek kasnije utiče na materijalne cikluse.
Efekti biodiverziteta postali su izraženiji tokom trajanja Jena eksperimenta: u zajednicama bogatim raznim vrstama, pozitivni efekti kao što su skladištenje ugljenika u zemlji, mikrobiološka aktivnost (disanje) tla, razvoj faune tla, postajali su sve izraženiji tokom vremena. S druge strane, negativni efekti monokultura (rasta jedne biljne vrste na velikim površinama) su takođe postajali vidljivi tokom vremena. „To znači da će negativni efekti sadašnjeg izumiranja vrsta postati potpuno vidljivi tek za nekoliko godina“, upozorava prof. Vajser.
Moderni metodi ne donose veću korist
Interdisciplinarne grupe iz Nemačke, Austrije, Švajcarske i Holandije izvršile su 80.000 merenja. U više od 500 testova oni su zasadili različiti broj biljnih vrsta od monokultura do mešavine 60 raznih vrsta. Bili su ispitani i svi drugi organizmi koji su živeli u određenom ekosistemu, u zemlji i na njoj, kao i sastav zemljišta (ugljenik, azot, nitrati) i ciklusi vode.
Na ovaj način su istraživači mogli preciznije da dokažu kako raznovrsnost biljnih vrsta utiče na kapacitet tla da apsorbuje, čuva ili oslobađa vodu. „Nijedan drugi eksperiment nije tako strogo ispitivao ciklus hranljivih materija“, kaže prof. Volfgang Vikle sa Instituta za geoekologiju iz Karlsruea. U Jena eksperimentu je prvi put pokazano na koji način azot u određenom komadu zemlje zavisi od različitih faktora kao što su diverzitet vrsta, mikrobiološki organizmi, ciklus vode i interakcija biljaka.
Između ostalog, otkrića Jena eksperimenta su dovela do sledećih zaključaka:
* Livade sa većom raznovrsnošću biljaka imale su veću produktivnost u odnosu na one sa manjim diverzitetom tokom trajanja eksperimenta. Povećan intenzitet kultivacije, putem dodatnog đubrenja i češćeg košenja, imao je isti efekat. Farmeri koji su insistirali na gajenju jedne određene vrste i đubriva, u proseku nisu bili uspešniji od prirode.
* Energija biomase (bioenergetski sadržaj) sa visokoraznolikih pašnjaka bila je značajno veća od one sa niskoraznolikih pašnjaka, ali istovremeno slična sa današnjim visokosubvencionisanim vrstama poput kineske trske (slonova trava – miscanthus).
Bolji biodiverzitet znači bolje snabdevanje ekosistema
* Tamo gde postoji veći biodiverzitet bolje je skladištenje ugljenika.
* Broj insekata i drugih vrsta je u značajnoj meri veći.
* Recipročna interakcija između vrsta, kao što je oprašivanje, dešava se češće.
* Pašnjaci sa većom raznolikošću vrsta bolje prenose vodu sa površine u tlo.
* Veoma raznovrsni ekosistemi su stabilniji u slučaju poremećaja kao što su suše ili poplave od ekosistema sa malom raznovrsnošću (kao što su savremene monokulturne poljoprivredne površine).
Jena eksperiment je dokazao da gubitak biodiverziteta negativno deluje na mnoge individualne komponente i procese u ekosistemima. Gubitak vrsta širom sveta ne znači samo nepovratni gubitak evolutivnog nasleđa zemlje, niti da ljudi ne ispunjavaju svoju dužnost prema drugim živim bićima, već ima direktne, loše posledice po čovečanstvo. Između ostalog, nestanak vrsta utiče na materijalne cikluse koji zauzvrat direktno utiču na snabdevanje vodom, što je preduslov i glavni izvor svekolikog života.
Preuzeto: Zdravahrana.com
