U Srbiji se već duže od 20 godina svakog 31. januara obeležava Nacionalni dan bez duvana. Aktivnosti u okviru obeležavanja ovog dana upozoravaju javnost na štetne efekte upotrebe duvana kao i izlaganja duvanskom dimu. Ove godine, Nacionalni dan bez duvana se obeležava pod sloganom “Odrasli puše i mene guše”.
U svetu trenutno ima više od jedne milijarde pušača, od koji 80% živi u zemljama niskog i srednjeg prihoda. Svetska zdravstvena organizacija ukazuje na to da više od 7 miliona ljudi svake godine umire zbog korišćenja duvana, od čega je 890.000 smrtnih slučajeva povezano sa izloženošću duvanskom dimu, a ne sa direktnom upotrebom duvana.
Duvan je pretnja za svaku osobu, bez obzira na pol, starost, rasu, kulturni ili obrazovni nivo. On dovodi do patnje, bolesti i smrti, i osiromašuje porodice. Upotreba duvana ima ogromnu cenu za nacionalnu ekonomiju zbog porasta troškova za zdravstvenu zaštitu i smanjenja produktivnosti rada. On pojačava nejednakost u zdravlju i pogoršava siromaštvo, jer najsiromašniji ljudi troše manje na osnovne potrebe kao što su hrana, obrazovanje i zdravstvena zaštita.
Ovogodišnji slogan Nacionalnog dana bez duvana “Odrasli puše i mene guše” posebno naglašava opasnosti kojima su mladi izloženi udisanjem duvanskog dima iz okruženja.
Izloženost duvanskom dimu uzrokuje brojne ozbiljne bolesti, kao što su rak pluća, infarkt miokarda, moždani udar, srčana smrt, nastanak i pogoršanje astme i drugih oboljenja disajnih organa.
Deca izložena duvanskom dimu češće obolevaju od akutnih i hroničnih upala donjih respiratornih puteva, infekcija srednjeg uha i imaju češće astmatične napade koji su jačeg intenziteta. Izloženost duvanskom dimu predstavlja profesionalni rizik za ugostiteljske radnike kome su oni izloženi u radnom vremenu, te je i njima potrebno obezbediti zdravu i bezbednu radnu sredinu.
Okruženje bez duvanskog dima sprečava započinjanje pušenja i pomaže pušačima u odvikavanju od pušenja, utiče pozitivno na smanjenje razbolevanja i smrtnosti zbog pušenja. Obezbeđivanjem prostora bez duvanskog dima smanjuju se troškovi lečenja osoba koje obole zbog pušenja, što je posebno važno za jednu zajednicu.
Ne postoji bezbedan nivo izlaganja duvanskom dimu, pa efikasna zaštita podrazumeva potpunu eliminaciju duvanskog dima iz svakog zatvorenog javnog i radnog prostora, jer samo okruženje 100 odsto bez duvanskog dima može da zaštiti ljude od štetnog dejstva sastojaka duvanskog dima.
Studije su pokazale da zakoni kojima se zabranjuje pušenje u zatvorenim prostorima, kao što su restorani i barovi, mogu poboljšati zdravlje zaposlenih u tim prostorima i zdravlje opšte populacije.
Pored toga, zakoni kojima se štite građani od izloženosti duvanskom dimu i koji štite zdravlje nepušača su popularni, nemaju negativan uticaj na poslovanja i ohrabruju pušače da prestanu da puše.
Zaštita stanovništva od izloženosti duvanskom dimu usvajanjem i primenom zakona je jedna od mera kontrole duvana predviđena Okvirnom konvencijom o kontroli duvana Svetske zdravstvene organizacije. Srbija je ovu konvenciju ratifikovala 2006. godine.
Zakon o zaštiti stanovništva od izloženosti duvanskom dimu je u Srbiji na snazi od 2010. godine. Ovaj zakon zabranjuje pušenje na radnim i javnim mestima i u javnom prevozu, dok je za ugostiteljske objekte predviđen izuzetak za celi ugostiteljski sektor koji omogućava pušenje u ugostiteljskim objektima.
Kancelarija za prevenciju pušenja Instituta za javno zdravlje Srbije “Dr Milan Jovanović Batut” je 2016. godine sprovela Istraživanje o efektima i stavovima u vezi sa Zakonom o zaštiti stanovništva od izloženosti duvanskom dimu.
Prema rezulatatima ovog istraživanja, trećina (38%) punoletnih građana Srbije puši svakodnevno, barem jednu cigaretu svakog dana, a 13% punoletnih stanovnika spada u bivše pušače. Najveći procenat pušača (41%) se nalazi u starosnoj grupi od 45 do 59 godina, a najveći broj svakodnevnih pušača (44%) je u kategoriji nezaposlenih.
U Srbiji u manje od petine domaćinstava (16%) pušenje nije dozvoljeno, dok je u čak 39% domaćinstava pušenje dozvoljeno u svim prostorijama što je manje u odnosu na raniji period. Oko tri četvrtine punoletnih građana Srbije, pušača i nepušača, izloženo je duvanskom dimu u kući prijatelja/rođaka (76%).
Više od trećine stanovništva (34%) izjavljuje da je izloženo duvanskom dimu i na poslu uprkos zabrani pušenja na radnom mestu, a 73% je duvanskom dimu izloženo na mestima na koje izlaze.
Skoro svakom drugom stanovniku izloženost duvanskom dimu smeta nezavisno od mesta na kojem su izloženi.
Velika većina stanovnika (90%) je svesna da su pušenje i duvanski dim štetni po zdravlje i da pušači treba da vode računa gde će zapaliti cigaretu da ne bi ugrozili zdravlje drugih ljudi, a nešto manji procenat (86%) zna da je pušenje značajan uzročnik malignih bolesti, moždanog udara i bolesti srca.
Većina stanovništva Srbije (84%) podržava (u potpunosti ili uglavnom) primenu važećeg Zakona o izloženosti stanovništva duvanskom dimu, a samo 11% stanovništva smatra da se ovaj Zakon u potpunosti poštuje. Više od trećine stanovnika smatra da bi trebalo u potpunosti zabraniti pušenje ili ostaviti mogućnost pušenja u fizički odvojenoj prostoriji u ugostiteljskim objektima.
Građani Srbije u velikom procentu podržavaju zakonsku regulativu koja štiti decu od izloženosti duvanskom dimu. Većina stanovnika (79%) podržava zabranu pušenja na dečjim igralištima. Oko polovine građana (48%) slaže se sa mišljenjem da bi pušenje trebalo zabraniti u otvorenim sportskim objektima/terenima, a veliki broj građana (85%) smatra da bi trebalo zabraniti pušenje u kolima gde su prisutne maloletne osobe.
Izvor: Radio Odžaci
