Arheološko nalazište Donja Branjevina smešteno je u neposrednoj blizini naseljenog mesta Deronje i predstavlja jedno od najznačajnijih nalazišta u Evropi. Zahvaljujući predanom radu i entuzijazmu lokalnog arheologa Sergeja Karmanskog u drugoj polovini XX veka, na ovom lokalitetu sprovedena su višestruka istraživanja i otkrivene mnogobrojne arheološke tajne, koje svedoče o različitim istorijskim epohama.
Svakako najmonumentalniji pronalazak je statua Crvenokose boginje, koja je svojom vrednošću i značajem, Odžacima osigurala visoko mesto na lestvici svih zaljubljenika u arheologiju. Ova figurina visoka je 38 cm i, kako navode iz Muzejske jedinice Odžaci, predstavlja pravog “diva” u odnosu na druge slične figurine iz tog perioda, čija visina uglavnom nije prelazila 15 cm.
Više o samom nalazištu i pronađenim predmetima, rekao nam je Branislav Vasov, kustos-arheolog Muzejske jedinice u Odžacima.
-Iskopavanja Donje Branjevine započeta su šezdesetpete-šeste, a potom je ’86. započeta dugogodišnja kampanja koja je trajala 10 godina, od ’86. do ’96. Nešto što je obeležilo Donju Branjevinu i kada je postala poznata široj javnosti je statua Crvenokose boginje, koja je oktrivena ’89. godine, 2. septembra. Iako je do tada bila poznata stručnoj javnosti, postala je poznata i široj javnosti, kada su čak i svetske televizije prenele tu vest. Crvenokosa boginja je samo ime dobila po pastoznoj boji kojom je obojena kosa statue. Ona pripada srednjem neolitu, iako je sam lokalitet datovan u rani srednji neolit. Svojim dimenzijama i steatopigijom, odnosno preuveličanom zadnjicom, koja je čest motiv na i paleolitskim i neolitskim figurinama, simbolizuje plodnost.
U prilog značaju ove figurine govori i činjenica da je ona postala simbol opštine Odžaci, te da se takva figurna, u većim razmerama, nalazi ispred zgrade opštinske uprave, a svake godine se u njenu čast organizuje i manifestacija “Dani crvenokose boginje”. Ipak, kako u Muzejskoj jedini u Odžacima ne postoje adekvatni uslovi za očuvanje jednog tako vrednog eksponata, statua Crvenokose boginje čuva se u Narodnom muzeju Srbije.
Ono što je takođe od velikog značaja, iskopavanja na Donjoj Branjevini nastavljena su 2021. godine i traju i dalje, uz podršku Ministarstva kulture.
-Tim iskopavanjima smo otkrili neke značajne nalaze, s obzirom da su u novim godinama mnogo dostupnije laboratorijske analize. Nova metodologija iskopavanja koja nije na primer bila dostupna osamdesetih godina i devedesetih, tako da mi uz pomoć novih iskopavanja dobijamo mnogobrojne podatke o načinu života tih ljudi, o ishrani, o njihovom svakodnevnom životu, što nije bilo moguće osamdesetih godina, ipak nije nauka bila na tom nivou kao danas što je. Eto, na primer 2020. godine otkriven je jedan skelet koji je dat na analizu i kojim ćemo dobiti značajne podatke, čak i DNK neke analize koje su sad vrlo popularne i koje se rade na širokom prostoru, gde se utvrđuje zapravo poreklo tih ljudi, kaže Vasov.
Otkriće ovog groba je jedno od značajnih, s obzirom da je takvih grobova, iz perioda ranog neolita, jako malo. Pretpostavlja se da je ova osoba bila sahranjena tokom ranog neolita (oko 6.000 godina pre naše ere), a antropološke analize daće više informacija o životu ove osobe.
Uzevši u obzir sve nabrojano, jasno je zašto je ovo nalazište ovako važno. Na nadležnima je samo da nastave stopama Sergeja Karmanskog i da se ovim vrednim istorijskim otkrićima sa istom posvećenošću bave, kako bi i ubuduće Odžaci zadržali svoje mesto na mapi evropskih i svetski važnih arheoloških nalazišta.
OVAJ PROJEKAT JE SUFINANSIRAN IZ BUDŽETA OPŠTINE ODŽACI. STAVOVI IZNETI U PODRŽANOM MEDIJSKOM PROJEKTU NUŽNO NE IZRAŽAVAJU STAVOVE ORGANA KOJI JE DODELIO SREDSTVA.
