Da li je ovako jedno pitanje opravdano, da li je danas aktuelno, ili je uvek takvo bilo? Šta znači uopšte voleti? Pojam ljubavi – davno nekada, juče, danas?
Pretpostavljam da je u vekovima relativno stabilne patrijarhalne porodice, podržavane i od crkve i od države (reč je o zapadnoevropskoj, hrišćanskoj civilizaciji), pojam ljubavi bio relativizovan, s obzirom da se do braka dolazilo pogodbom, voljom i izborom roditelja, ređe otmicom ili, retko, zbilja ljubavlju, odnosno zaljubljivanjem (što je pre ostavljeno dobroj literaturi nego svakodnevnoj praksi). Patrijarhalna porodica (i ona balkanska) rađala je više dece koja su se od strane roditelja, uglavnom, podjednako volela, sa namerom da ih što ranije osposobe za samostalan život, kao uslov stvaranja nove porodice. Za razliku od ovako pretpostavljene, viševekovne patrijarhalne porodice, već od početka XX veka u Evropi, znatno sporije na Balkanu, patrijarhat – pod kojim treba razumeti oblik rodovske zajednice u kome preovlađuje očevo pravo, više ili manje potčinjen položaj žene, slaba individualizacija pojedinca, moć hrišćanske crkve (korisno upotrebljena na širenje „blage vesti” Isusovog učenja, ili zloupotrebljavana putem papocezarizma na Zapadu i cezaropapizma na Istoku) – najpre je sporo, a onda sve brže iščezavala. Bračni odnosi, dugo vremena, crkveno blagosiljani i građanski ozakonjeni, zamenjuju se vanbračnim odnosima sa ili bez dece, čestim razvodima već sklopljenih brakova, promiskuitetnim ponašanjem muškarca i žene (hedonistički tip življenja), sve češće svedenim na prolazne veze uspostavljene površnim poznanstvima, materijalnom koristi, emotivnom hladnoćom ili ravnodušnošću.
Kako u ovakvom jednom društvenom poretku, zasnovanom prvenstveno na potrošačkom mentalitetu, sumnjivom sticanju materijalnog imetka, praćeno sve primetnijim egocentrizmom, ali onda (što nikako nije na poslednjem mestu) sve bržim gubitkom religiozne potrebe življenja, odnosno preovladavanjem ateističkog ili ravnodušnog pogleda na veru (konkretno u zapadnoevropskoj civilizaciji, hrišćansku veru) – govoriti o ljubavi među ljudima, među polovima, među narodima, ljubavi u porodici!
Eto mogućeg, prvog odgovora na bolno i sve češće današnje pitanje: zašto je ljudima teško da vole? Odgovor glasi: jednostavno zato što nisu bili voljeni! Ako je tačno – što potvrđuje većina psihologa danas – da je dete „upijajući um”, što znači da se glavne odlike budućeg karaktera obrazuju najkasnije do kraja pete godine života deteta, onda je odlučujuće za budući čovekov erotsko-seksualni odnos da li je i koliko je ono voljeno od jednog ili (srećom) od oba roditelja. Razume se da je glavni uslov da roditelji zavole dete, njihov sopstveni odnos u ljubavi. Česte nesuglasice u braku, otvorene svađe i preljube, agresivna potreba jednog ili drugog bračnog partnera da vlada onim drugim – „Ako me voliš, ispunjavaj moju volju” – otvoreno ucenjivanje dece, kao i nevidljiva ili vidljiva borba partnera oko pridobijanja deteta za sebe, i na kraju (ili već na početku braka, kada se dete već rodilo) rastava braka – kako iz sveg ovog emotivnog i kognitivnog haosa među roditeljima, naučiti dete da voli! Koga da voli? Valjda najpre svoje roditelje, a onda u toku života bračnog partnera, prijatelja, svoj narod, svoju profesiju.
Bojim se da je većina današnjih mladih u zapadnom svetu (kao i kod nas) emotivno do te mere nezrela da je patološka potreba za nekom zavisnošću (alkohol, droga, tablete, televizija, internet, hrana, preteran rad, seksualno menjanje partnera bez ljubavi, novac, potreba za diktatorom itd.) skoro u potpunosti zamenila potrebu borbe za nezavisnošću. Jedan od glavnih strahova mladih danas, emotivan je strah od vezivanja za partnera suprotnog pola (da li je i to razlog za češće vezivanje za partnera istog pola?). Zašto je tako? Čest razlog je tragično iskustvo mladih sa sopstvenim roditeljima, najpre zaljubljenošću emotivno vezanih jedan za drugog, a onda, gubljenjem zaljubljenosti (koja nije prešla u ljubav) rastavljanje braka, često u međusobnoj mržnji. Umesto, dakle, prirodnog vezivanja, a onda i prirodne zavisnosti od partnera drugog pola koji se voli (tada se ne postavlja pitanje zavisnosti ili nezavisnosti!), patološka zavisnost prenosi se na pogrešne i opasne objekte, kao što su, već pominjani, droga alkohol i slično. Inteligentni mladi ljudi uočavaju još jednu pogubnost u bračnim odnosima svojih roditelja: agresivna želja za vladanjem i pokoravanjem onog drugog partnera, ali onda i deteta! Zašto bi onda mladi ljudi danas uopšte stupali u bračni odnos kada im preti opasnost od pogrešnog emotivnog vezivanja (sa težnjom razočaranja zbog prevelikih očekivanja, koja – razočaranja mogu dovesti do depresije i samoubistva, ali i osvetoljubivog promiskuiteta), a onda i ropske zavisnosti od „jačeg” u braku!
Odlomak iz knjige Vladete Jerotića “O ljubavi”
